Schone lucht is heerlijk. Wie geniet er niet van een dag aan zee of in de natuur? Maar jammer genoeg is de lucht in Nederland behoorlijk vervuild. We leven zelfs gemiddeld 13 maanden (!) korter door de vuile lucht die we elke dag inademen. Hoog tijd ambitieuze Europese aanpak.
Vuile lucht is de veroorzaker van longaandoeningen, hart- en vaatziekten en kanker. Luchtvervuiling is in Nederland zelfs de derde doodsoorzaak, na roken en overgewicht. Het zorgt voor duizenden vroegtijdige sterfgevallen.
Wonen, werken of naar school gaan in vervuilde lucht heeft hetzelfde effect als het meeroken van sigaretten. Milieudefensie rekende uit dat Nederlanders onbewust gemiddeld 5 sigaretten per dag meeroken. Rotterdam komt met bijna zeven meegerookte sigaretten per dag op de eerste plaats terecht en verdient daarmee het weinig prettige predikaat ‘meerookhoofdstad’ van Nederland. Vlieland is het schoonst, daar rookt men ‘slechts’ drie sigaretten per dag.
Kwetsbaar voor (en door) luchtvervuiling
We horen het jammer genoeg steeds vaker, waarschuwingen van het RIVM over luchtkwaliteit. Laatst nog waarschuwde het instituut voor smog in Zuid- en Midden-Nederland. Op de website valt dan te lezen dat de luchtkwaliteit slecht is, dat mensen die gevoelig zijn voor smog last kunnen ondervinden en dat die mensen best binnen blijven.
Kwetsbare groepen als kinderen en ouderen, zijn extra gevoelig voor de effecten. Kinderen die wonen of naar school gaan in de buurt van drukke wegen hebben vaker last van hun luchtwegen en vijf keer meer kans op zwakke longen. Bij één op de vijf kinderen met astma is de astma direct veroorzaakt door luchtvervuiling.
Fijnstof is een grote boosdoener
Luchtvervuiling is een onzichtbaar probleem. Je verwacht het misschien niet, maar ook bij een felblauwe lucht en een stralend zon kan de lucht vervuild zijn. De vervuilende stofdeeltjes zie je niet met het blote oog. Fijnstof is een grote boosdoener.
Fijnstof komt onder meer vrij in het verkeer. Vooral dieselmotoren stoten het uit, maar ook bandenslijtage of remmen veroorzaakt fijnstof. Ook in de industrie kan het vrijkomen, net als bij houtkachels.
Hoe meet je fijnstof? (voor de strebers)
Elke categorie stofdeeltjes wordt aangegeven met de letters PM, wat staat voor ‘particulate matter’ en een getal erachter. De meest voorkomende fijnstof wordt bijvoorbeeld aangegeven als PM 10. Dat betekent dat de deeltjes kleiner zijn dan 10 micrometer.
Maar er bestaat ook PM 2,5. Hoe kleiner het getal, hoe kleiner de deeltjes. Kleinere deeltjes kunnen in onze longen terechtkomen, en ultrafijnstof zelfs in onze bloedsomloop. Grotere deeltjes zijn minder schadelijk omdat we ze oppervlakkig inademen, en sneller kwijtraken door bijvoorbeeld hoesten en niezen.
Bij metingen wordt de concentratie van de luchtvervuiling aangegeven in microgram per kubieke meter. Zoals je kan zien in onderstaande tabel liggen de Europese grenswaarden een stuk hoger dan de waarden die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanbeveelt.
| Europese grenswaarde | WHO advieswaarde | |
| Fijnstof PM 10 | 40 µg/m³ | 15 µg/m³ |
| Fijnstof PM 2,5 | 25 µg/m³ | 5 µg/m³ |
De luchtkwaliteit is de afgelopen jaren verbeterd, toch wil de luchtvervuiling in veel steden maar niet afnemen. Het lukt ons op veel plaatsen nog niet om aan de Europese richtlijn voor fijnstof te voldoen, laat staan aan de WHO advieswaarde.
Op drukke plekken in de Randstad, bij veehouderijen of in de buurt van fabrieken zijn de concentraties nog veel te hoog. Lokale, hoge overschrijdingen zijn schering en inslag.
Omwonenden van Tata Steel in IJmuiden bijvoorbeeld hebben significant meer last van hart- en vaataandoeningen en een hogere bloeddruk dan mensen buiten de IJmond. Dat komt door de uitstoot van fijnstof door de fabriek, stelt de GGD vast.
Europese wetgeving
Fijnstof stopt uiteraard niet aan de grens, een aanzienlijk deel van de luchtvervuiling in Nederland komt van onze buurlanden. En ook fijnstof dat van oorsprong in Nederland ontstaat, komt terecht in andere landen. Daarom is een Europese aanpak belangrijk.
Het wetgevingspakket schone lucht moet in de hele EU luchtverontreiniging drastisch verminderen. Europa formuleert doelstellingen voor het verminderen van de gezondheids- en milieueffecten van luchtverontreiniging tegen 2030. Onze inzet is om zo snel mogelijk de WHO advieswaarden te halen.
En belangrijk: mensen moeten naar de rechter kunnen stappen wanneer de overheid te weinig doet om de luchtkwaliteit te verbeteren.
Win-win-oplossingen voor schonere lucht
Het is aan Nederland om de Europese doelstellingen waar te maken. Er zijn tal van oplossingen voorhanden.
Breid stadsverwarming uit, promoot het gebruik van de fiets en openbaar vervoer, verlaag maximumsnelheden, voer emissiearme zones in, schakel over op schonere bussen en trams of moderniseer verwarmingsketels.
Deze maatregelen leiden tot een vermindering van lokale luchtverontreiniging en vaak ook van geluidshinder en tot een verbetering van de algemene kwaliteit van leven van bewoners. Bovendien dring je zo ook de uitstoot van broeikasgassen terug en bespaar je in veel gevallen geld. Win-win.
